Дьэ, манна дьиҥнээх идэтийбит художниктар үлэлэрин кытары ыкса билсэр, көрөр-истэр. Онтон ыла мас оҥоһуктарынан үлүһүйэн туран дьарыктанар. Онон кыра эрдэҕинээҕи уус буолар баҕа санаата туолар.
Уйбаан Уйбаанабыс эдэр сааһыгар тус олоҕор табыллыбатах кэмнэрдээҕэ. Элбэх күн сыралаһан оҥортообут үчүгэйкээн үлэлэрин хайыта сынньан бөххө быраҕыар, уокка симиэр диэри өйө-санаата алдьаммыта. Кини айар үлэтин өрө көтөҕүллүүлээх саҥа түһүмэҕэ Покровскай кыыһын Прасковья Наумованы көрсөн ыал буолуоҕуттан саҕаламмыта. Прасковья Павловналыын уоллаах кыыс оҕолонон атахтарыгар туруортаатылар. Олоҕун аргыһын көрсөн, дьиэ-уот тэринэн, оҕо-уруу тэнитэн, айар-тутар айылҕата арыллан үлэлээбит Хаҥалаһын тыыннааҕын тухары өрө тутан кэллэ. Хаҥалас туһунан суруйбут хоһоонугар Иннокентий Васильев-Лэгэнтэй матыып суруйан киэҥ эйгэҕэ таһаарбыта дьон сэҥээриитин ыла сылдьар.
1992 сылтан Покровскайдааҕы оҕо ойуулуур-дьүһүннүүр оскуолатыгар үлэлээн оҕо талаанын толору арыйбыта. Үөрэппит-уһуйбут оҕолоро өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэргэ элбэхтик миэстэлэспиттэрэ, Арассыыйа таһымнаах быыстапкаларга кыттыбыттара. Уйбаан Уйбаанабыс иитэр-үөрэтэр үлэтин таһынан маһынан уһанарын тохтоппотоҕо. Ону үтүмэн араас сертификаттар, махтал суруктар туоһулууллар. Учуутал үөрэтэр-такайар оҕолоругар үтүө холобур буолуохтаах, айар дьоҕуру сайыннарар киһи быһыытынан бэйэтин оҥоһуктара үрдүк таһымҥа эппиэттиэхтээхтэр диэн өйдөбүллээҕэ.
Түҥ былыргыттан саха омукка үс cүрүн идэ баар дииллэр: уус идэтэ, олоҥхоһут, ойуун. Уйбаан Уйбаанабыс ити үс идэҕэ үһүөннэригэр чугас киһи этэ.
Уус идэтэ
Уһанарыгар бэс маһынан туттарын сөбүлүүрэ, мас киһиэхэ араас дьайыылаах, сорох мас киһиэхэ күүһү-күдэҕи эбэр, оттон тэтиҥ мас киһиттэн бэйэтиттэн иҥэриниэн сөбүн этэр буолара. Кини айбыт үгүс элбэх үлэтэ саха фольклорун сюжеттарынан аттарыллан композиция буолбута. Маска ойууну киллэриигэ кини суола-ииһэ киэҥ, бэлиэ уонна ураты көстүү. Mac боруодатын көрөн силиһин-мутугун, өҥүн-дьүһүнүн барытын тутуһан баран кэнники хартыынаны ойуулаан таһаарар. Олор истэригэр бааллар: «Уһуктуу», «Оҕо кута», «Айыыһыт имэҥэ», «Ил алгыһа», «Арчы», о.д.а. Мантан көстөрүн курдук, киниэхэ этигэр-хааныгар норуот фольклора дириҥник иҥпит (Иннокентий Гоголев Уус Уйбаан //Өлүөнэ очуостара. — 1999 сыл. — Ахсынньы 23 күнэ).
Кини үлэлэригэр от-мас тыаһа-yyha, көтөр-сүүрэр күйгүөрэ, дьон-сэргэ саҥата-иҥэтэ иһиллэргэ, түптэ сыта биллэргэ, кутаа уота күлүмнүүргэ, уу долгуна чаҕылларга дылы. Бэл мас caaha сорох үлэлэри эбии тупсаран, ситэрэн биэрэр. Ону бэйэҥ илэ хараххынан көрдөххүнэ, эккинэн-хааҥҥынан биллэххинэ эрэ итэҕэйиэххин сөп. Букатын оҕотук сааһыттан иитиэхтээбит санаатынан мастан кыһан, талба гына ойуулаан, уустаан-ураннаан киһи ис туругун көрдөрүөн, дьоҥҥо тиэрдиэн сөп диэн ыра санаатын толору дакаастаабыта. Дириҥ, мындыр өйдөбүллээх уус-уран оҥоһуктарын быыстапкаларын араас кэмнэргэ өрөспүүбүлүкэ мусуойдарыгар, ХИФУ Култуурунай киинигэр туруорбута дьон улахан сэҥээриитин ылбыттара.
Этиттэриинэн кэлбитин быһааран биэрэр дьикти өрүтэ
«Орто дойдуга дьол диэн – оҕо» диир Тирэх Уйбаан итиэннэ киһи бу Орто дойдуга аналын, дьахтар уонна эр киһи, оҕону иитии, дьиэ кэргэн хайдах буолуохтаахтарын, иитиллэр иэс, таптал, эрэй уонна кыһалҕа, итэҕэл өйдөбүллэрин ааҕааччыга тиийимтиэ тылынан быһааран биэрэр.
Киһи киһи туһугар, дьон туһугар олоруохтаах. Дьону дьоллуур туһугар. Дьону дьоллоотоххуна, дойдуҥ дьоллонор. Киһини кэскиллээтэххинэ, Айылҕаҥ кэскиллэнэр. Сымнаҕас-сылаас сыһыаннаах буоллаххына, Орто дойдуну дьоллуугун, Ийэ сири киэргэтэҕин, кэрэ киһи буолаҕын.
Айылҕа ыраастаныытын кэнниттэн Киһи диэн өйдөбүл кэлиэҕэ. Омук диэн суох буолуо, Орто дойду дьиҥнээх олоҕо онно салаллыа. Билигин омук диэн бэрпитин былдьаһа сылдьабыт. Омук диэн дьиҥинэн «олох» диэн өйдөбүл, өй-санаа тутула. Итэҕэл диэн өй-санаа. Үтүө өйдөөх, сайаҕас санаалаах буолуохтаахпыт (Айыы сырдык тыына, 2016 с.).
